Mor Salkım Bitkisi
Çin mor salkımı (Wisteria sinensis), baklagiller (Fabaceae) familyasındann bir sarmaşık türü. Anayurdu Çin’dir.
Boyu 20-30 metreye kadar varabilir. Ömrü yaklaşık 70-80 yıldır. Çiçekleri salkım durumunda, mavi-mor, beyaz ya da soluk pembe renklidir. Nisan sonu Mayıs ayı başında yapraklanmadan önce çiçeklerini açmaya başlar. Bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Bakla şeklinde meyvenin içinde tohumları bulunur. Üretimi tohum ve çelikle yapılır. Yaprakçıkları 7-13 olup yumurtamsı elips şeklindedir.
Eski bahçelerin en klasik sarmaşıkların dan olan mor salkım bitkisi güzel çiçekleri ve hızlı büyümesiyle bilinir. Çok hızlı büyüyen bitki arıyorsanız hemen mor salkım fidanı satın alın ve onu güneş gören bir yere dikin, suyu çok sever susuz bırakmayın. Yerini severse çok hızlı büyümeye başlar, siz onu gövdeli ağaç formunda büyütebilirsiniz. Yada klasik şekilde bir desteğe sardırarak, duvar ve çitlere sardırarak büyütebilirsiniz. Çok uzun ömürlüdür. İyi bakarsanız yıllarca sizden ayrılmaz.
Günlük en az 4-5 saat güneş alan güneşli ya da yarı aydınlık ortamlarda yetişir. Çok gölgeyi sevmez.
Dayanıklı ve uzun ömürlü bitkilerdir 70-80 sene yaşayabilir.Kışın yapraklarını döken, yazın mavimsi mor, beyaz renkte, kokulu ve 30 cm’e yaklaşan salkımlar oluşturacak şekildedir. Çelik ve daldırma ile üretilir.
Kuvvetli rüzgarlardan korunaklı yerlerde iyi yetişir. Su isteği çoktur, yaşlı bitkilerde daha azdır. Ana yurdu Çin olan mor salkım, baklagillerden bir sarmaşıktır. Boyu 20-30 metreye kadar varabilir. Çiçekleri salkım durumunda, mavi-mor, beyaz ya da soluk pembe renklidir. Salkımlar 15-30 cm boyunu bulabilir. Bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Çeşitlerine göre yılda 2 kez çiçek açar, nisan ve haziran ayının ortalarına doğru açar ve yaz boyu açmaya devam eder. Baharda açan ve yazın açan çiçeklerinin farkı: Baharda açan çiçeğinin rengi daha açıkken, yazın açanın rengi daha koyudur. Baharda çiçekleri daha fazladır, yazın ise çiçekleri daha azdır. Baharda yapraklanmadan çiçeklenir, yazın ise çoktan yapraklanmıştır ve ondan sonra çiçeklenir. Baharda salkımı büyük iken, yazın biraz daha kısadır. Çiçeklenmenin ardından bakla şeklinde meyve yapar içinde 1-3 tohum bulunur, meyvesini iklimine uygun yerlerde yapar her yerde yapmayabilir.
Çeşitlerine göre hoş, güzel ve mükemmel derecede kokuları vardır. Çiçekleri solsa bile kokmaya devam eder. İlk çiçekleri yapraklanmadan önce açar.
Mor salkım toprak isteği ve gübreleme:
Mor salkımlar toprak konusunda fazla seçici değildir. İyi ve gübrelenen toprakta aşırı azgın büyür öyle ki baş etmek zordur. Kuvvetli büyüdüğü bu zamanlar her ay budama yapmak gerekebilir. Mor salkım fidanını saksıda da yetiştirebilirsiniz, saksıda yetiştirecekseniz süzek yapıda iyi bahçe toprağı kullanmalısınız. Genelde orta ve hafif asitli, nötr ve hafif alkalinli topraklar uygundur. Saksılarda fazla killi veya fazla kumlu topraklar iyi olmaz. Humus katkılı organik bahçe toprağı ile mor salkım fidanınızı çoşturabilirsiniz, iyi yanmış koyun gübresi yada solucan gübresi de karışıma karıştırılabilir.
Bahçede dikili mor salkım bitkinizin gelişimi zayıfsa ilkbahar başında dibini güzelce çapalayıp toprağı iyi yanmış koyun gübresi veya solucan gübresi ile karıştırın. Bu şekilde bitkiniz şımarmaya hazır olacaktır.
Mor salkımınız çiçek açmayıp yaprağa gidiyorsa mor salkım fidanınız henüz ufak olabilir. Fakat fidanınız büyüdü ama yine çiçek vermiyorsa toprağınız da azot fazlalığı var demektir. Bunun için çiçeklenmeyi arttırmak ve hızlandırmak için potasyum ve fosforlu gübreler kullanın. Çiçeklerini açması aynı zamanda güneşi görmesi ve yaşlanmasıyla ilgilidir.
Mor salkım iklim isteği:
Mor salkım bitkisi günlük en az 4-5 saat güneş alan güneşli ya da yarı aydınlık ortamlarda yetişir. Çok gölgeyi sevmez. Rüzgardan korunaklı bir yere dikilmelidir. Hava kirliliğinden etkilenmez. Ülkemizin çoğu bölgesine rahatlıkla uyum sağlayabilir. Kışın -15 dereceye kadar dayanır. Çeşitlerine göre bu dayanım artmaktadır. Çiçeklerini açmak için hazırlanırken don olursa o yıl çiçeklerini açmaya bilir.
Mor salkım budama:
Bitki budanma dan da çok güzel dağınık bir form alır. Sarılıcı bir bitki olduğundan sarılması için desteğe ihtiyacı vardır. Çardak ,veranda, tahta gibi yerlere sardırılarak güzel bir görünüm sağlayabilirsiniz.
Genelde yılda 2 kez budanır. Birincisi çiçekleri geçtikten sonra ikincisi ise yaz sonu veya kış sonu yapılır. Kışın budanırken yan dallardan 2 göz bırakılır. Bütün bir yıl içinde yan dalların çoğalmasını engellemek için birkaç kez budanır. Bahar ve yaz budamaların da yeni sürgün dalları 5 yaprak kalacak kadar kısaltılmalı. Kış mevsimi hafif ve kısa süren yerlerde ilkbahardan sonbahara kadar birkaç kuvvetli budama yapılması gerekebilir. Birde sonbahar sonunda dal uçları budaması var. Kış ortası ile sonu arasında kuvvetli bir budama yapılabilir. Dallar 2 – 3 göz üzerinden kalacak şekilde budanır. Bazı dallar dipten kesilir, dallar da seyrekleştirme yapılmalı ki çiçeklenmesi estetik görünümlü olsun.
Mor salkımları tek gövde halinde 1,5-2 m büyümesine müsade edilerek ağaç formunda da yetiştirilebilir. Bunun için tek gövde halinde büyüyen fidanın tüm yan dalları alınır. istenilen seviyeye geldikten sonra tepe budaması yapılır üst kısımdan bir kaç sürgün vermesiyle bu sürgünleri belli zamanlarda uç alınmasıyla tepede dallanma sağlanır ve bu şekilde zamanla ağaç görünümünde mor salkımınız olmuş olur..
Mor salkım çoğaltma yöntemleri:
Mor salkımlar tohumla çoğaltılabilse de tohumdan çiçek açma süresi çok uzun olduğundan çok tercih edilmez. Çelik yöntemiyle kolayca çoğaltabilirsiniz. Ayrıca basit daldırma, kök çeliğiyle çoğaltma, aşıyla çoğaltma ve kökten ayırmayla çoğaltma yapılabilir.
Çelikle çoğaltma kış sonunda bitkilerde uyanma başlamadan önce yapılmalı. Geçen yaz gelişmiş odunlaşmış 20 cm lik dal alınarak çeliğin üçte ikisini toprağa gömerek kolayca köklenir. Çelikten süren filizlerin canlılığı 6 hafta devam etmişse köklendiği kesindir diyebiliriz. Burada bir yaz iyice büyüyen mor salkım fidanı son bahar veya kış sonu sökülerek istediğiniz yere taşıyabilirsiniz.
Fidanlıklarda üretimi için çelikler haziran sonu, temmuz başında hazırlanır herhangi bir hormon uygulamanın gereği yoktur. Çelikler 2 kısım peat + 1 kısım kum karışımına dikilirler. Dikimden 6-7 hafta sonra % 80-90 oranında köklenme görülür. Köklenen çelikler 10’luk saksılara dikilerek seralara alınır. Takip eden ilkbahara kadar bitkilerde büyüme görülmez. İlkbaharda 12’lik saksılara alınarak açık alanda geliştirilirler. Bitkiler daima topraklı olarak şaşırtılmalıdır, aksi halde tutma oranı çok düşer.
Salkım (Wisteria) çiçeğinin önemli hastalık ve zararlıları:
Mildiyö, külleme, sürgün kuruması hastalıkları bu bitkide görülen hastalıklardır.
Mor Salkım Ağacı Özellikleri
? Anavatanı Çin olan mor salkım botanikteki adı Wisteria Sinensis’dir. Ülkemizde sadece salkım olarak da adlandırılır. Aslında salkım, Wisteria bitkisinin adıdır. Wisteria Sinensis de salkımın türlerinden biri olan mor salkımı ifade eder. Diğer salkım türleri çok bilinmediği için yaygın olarak mor salkım bitkisine salkım denilmektedir.
? Salkımın türleri; Wisteria sinensis ( mor salkım ), Wisteria floribunda ve Wisteria venusta olarak adlandırılır.
? Mor salkım kokusu oldukça güzeldir ve dikkat çekicidir.
? Mor salkım Baklagillerden gelen bir çeşit sarmaşıktır ancak diğer sarmaşıklardan biraz farklıdır. Mor salkım duvar üzerine yapışmaz. Bu sebeple eğer bir yeri sarmasını istiyorsanız özellikle başlangıç aşamasında tel, çubuk vs. kullanmanız gerekir.
? Çiçekleri salkımlar halinde olup mor, beyaz, krem, mavi ve pembe gibi renklere sahiptirler.
? Mor salkım çok yıllık bir bitkidir. 20 metreden daha fazla uzayabilen bu bitkinin ömrü yaklaşık 70- 80 sene civarındadır. Düzenli olarak budanması durumunda boyu bu kadar uzamaz. Ömrü uzun olan mor salkım ağacı vadesini doldursa dahi kökünden yeni sürgünler verebilir.
? Mor salkım ilkbahar ortasında çiçek açmaya başlar. Yaz başlamadan çiçeklenip uzun süre çiçeklerini korur. Yaz ortasında da çiçeklenmeler olabilir.
? Mor salkım yapraklarından önce çiçeklerini çıkarır ve yapraklarını kışın döker.
? Mor salkım çok hızlı gelişir. Küçük bir fideyken çok kısa zamanda uzun bir sarmaşığa dönebilir.
Uzun ve yassı şekilli meyveleri baklayı andırır.